Leiderschap voor de 21ste eeuw: de CAREL-cyclus als kompas voor bewuste verandering.
Samenvatting / Abstract In een tijd van toenemende complexiteit, technologische disruptie en maatschappelijke transitie groeit de behoefte aan een andere vorm van leiderschap. Klassieke modellen als PDCA of OODA leggen nadruk op controle en snelle actie, maar schieten tekort in het omgaan met onzekerheid, collectieve zingeving en persoonlijke transformatie. In dit artikel introduceren we de CAREL-cyclus als een eigentijds, mensgericht model dat leiders helpt om bewuster, duurzamer en meer verbonden te handelen. CAREL staat voor Connect, Align, Realize, Evolve en Let go. Het model verbindt zachte waarden met daadkracht en is toepasbaar op individueel, organisatorisch en maatschappelijk niveau.
Inleiding De 21e eeuw stelt leiders voor nieuwe vragen. We leven in een tijdperk van systemische veranderingen, geopolitieke verschuivingen, technologische versnelling en toenemende polarisatie en dat vraagt om een ander soort leiderschap. Steeds vaker klinkt de roep om leiders die niet alleen rationeel sturen, maar ook kunnen luisteren, verbinden en ruimte scheppen voor vernieuwing.
Tegelijkertijd worstelen veel leiders met oude reflexen van beheersing, doelmatigheid en controle. Methodes als de PDCA-cyclus (plan-do-check-act) of de OODA-loop (observe-orient-decide-act) blijven waardevol, maar zijn primair gericht op lineaire verbetering of snelle besluitvorming. Ze doen weinig recht aan de innerlijke, relationele en maatschappelijke dimensie van leiderschap.
Daarom stellen wij een andere cyclus voor: CAREL.
De CAREL-cyclus: vijf fasen van bewust en dienstbaar leiderschap
- Connect – Maak eerst echt contact Leiderschap begint niet met actie, maar met afstemming. Dat vraagt om vertragen, waarnemen, luisteren en jezelf verbinden met wat er werkelijk speelt. Connectie is de basis voor vertrouwen, samenwerking en betekenisvolle verandering.
- Align – Creëer een gedeelde richting Op basis van wat je hebt waargenomen ontstaat een uitnodiging tot richting. Wat dient het grotere geheel? Wat is zinvol, verbindend en gedragen? Hier ontstaat een gedragen bedoeling die mensen in beweging zet.
- Realize – Kom in actie Pas nu volgt de uitvoering. Geen losse actie, maar een daadkrachtige en samenhangende realisatie vanuit visie en verbinding. Actie krijgt hier diepgang, omdat ze geworteld is in contact en bedoeling.
- Evolve – Leer en ontwikkel Leiderschap is nooit af. Door te reflecteren, te leren en samen te groeien, blijven mensen en systemen in ontwikkeling. Evolueren betekent ook ruimte maken voor nieuwe perspectieven, nieuwe mensen en nieuwe vormen. Hier groeit collectieve intelligentie.
- Let go – Laat los wat niet meer dient Misschien wel de meest onderschatte stap. Durf los te laten wat niet meer werkt: patronen, ego’s, systemen, zekerheden. Wie niet kan loslaten, blijft hangen in controle. Loslaten schept ruimte voor eenvoud, vernieuwing en vrijheid.
Vergelijking met bestaande modellen Waar PDCA vooral procesmatig en cyclisch is, en OODA gericht op snelheid en besluitvorming, richt CAREL zich op integratie van hoofd, hart en handen. In plaats van doelgericht te starten, begint CAREL met verbinding en afstemming. Dat is in lijn met inzichten uit Theory U (Scharmer), Deep Democracy, Spiral Dynamics en regeneratief leiderschap.
CAREL sluit ook aan bij de veranderfilosofie van onder anderen Mathieu Weggeman (zingeving en vakmanschap), Jaap Boonstra (verandering als sociaal proces), Jan Rotmans (transities in complexe systemen) en Bob de Wit (maatschappelijke context als strategische basis).
Toepassing in praktijk Het model is toepasbaar in:
- Persoonlijk leiderschap: hoe blijf je trouw aan jezelf in een snel veranderende wereld?
- Organisatieontwikkeling: hoe creëer je samenhang tussen strategie, cultuur en uitvoering?
- Maatschappelijke transitie: hoe kan leiderschap bijdragen aan duurzame en collectieve verandering?
Conclusie en uitnodiging De CAREL-cyclus is een eenvoudig maar diepgaand model dat leiders ondersteunt bij het navigeren door de 21ste eeuw. Het is een uitnodiging om niet harder te werken, maar wijzer te leiden. Niet te sturen op controle, maar te vertrouwen op verbinding, betekenis en het natuurlijke ritme van verandering.
We nodigen denkers, wetenschappers en praktijkmensen uit om dit model verder te verkennen, kritisch te bevragen en toe te passen. In de hoop dat leiderschap in deze tijd meer wordt wat het in essentie is: dienstbaar, bewust en menselijk.