Onze democratie blijkt niet zo goed te functioneren als we altijd dachten. We zijn een technocratie geworden die regelmatig hard faalt. Velen voelen de behoefte aan een hernieuwde democratie echt van, vóór en dóór burgers. Laten we samen op weg gaan naar een samenleving met meer nuchterheid en menselijke maat. Hieronder mijn ideeën hoe dat voor elkaar te krijgen:
1. Stem niet langer op eenzijdig drammende activisten maar stem op volksvertegenwoordigers met brede ervaring, wijsheid, empathie en verbindingskracht.
De waan van de dag, politiek theater over vorm in plaats van inhoud. Het leidt ons af van de essentie. Als we een meer volwassen democratie willen, zullen we ons meer volwassen moeten gaan gedragen. Breder gaan kijken en ruimer gaan denken. Niet alles wat de media zegt voor zoete koek aannemen. Zelf blijven nadenken. Meer nieuwsgierig zijn naar mensen met een andere mening buiten de eigen bubbel. Volksvertegenwoordigers met een brede blik en een open hart verkiezen boven hen die drammen en dreigen. Zij die een doordachte dialoog in de kamer tot stand brengen verkiezen boven hen die hun dogmatische boodschappen doordrukken via de media. Volksvertegenwoordigers die op hun beurt (inhoudelijk en emotioneel) volwassen bestuurders benoemen. Wat we nodig hebben zijn mensen met visie, verstand van zaken, praktijkervaring én maatschappelijke, politieke en organisatorische verbindingskracht.
2. Wees kritisch op de ivoren torens in Den Haag (en Brussel) en betrek burgers beter middels open maatschappelijke dialogen.
De manier waarop wij politiek samenwerken moet veranderen. We moeten stoppen om zaken in achterkamertjes te bespreken en te beklinken met lobbyisten, activisten en anderen met eigen belangen. We moeten weg van Machiavelli. We moeten veel meer open en eerlijk de dialoog aangaan in de tweede kamer en in de maatschappij. Wat enorm zou helpen is de introductie van burgerberaden (bestaande uit burgers en onafhankelijke deskundigen en ’tegendenkers’) die advies geven aan het kabinet op de verschillende beleidsterreinen.
3. Maak geen wetten over wat je wel of niet mag zeggen maar bescherm de vrijheid van meningsuiting tot het uiterste.
De basis van ons vrije bestaan en onze democratie is de vrijheid van meningsuiting. Ook voor hen wiens mening ons onwelgevallig is of die zich naar algemene maatstaven niet beschaafd uiten. Het is cruciaal dat we beter naar elkaar leren luisteren en elkaar niet als vijand zien. Iedereen mag meedoen in het maatschappelijk gesprek. En als we serieus met elkaar in gesprek gaan, ontstaat ‘beschaving’ als vanzelf zonder dat we wetten of regels hoeven te maken over wat je wel of niet mag zeggen. Overigens, juist vanuit het midden moeten we de hand reiken naar de flanken.
4. Stop burgers te wantrouwen en geef iedereen een goede basis aan zorg, inkomen en huisvesting.
Dankzij onze ondernemingsgeest, werkkracht en zorgzaamheid hebben we een welvarend land opgebouwd. Dankzij ons welvaren zijn we in staat om een stevige basis aan solidariteit te organiseren. Laten we ons richten op:
a. Het realiseren van een onvoorwaardelijk basisinkomen voor iedereen die geen baan heeft.
b. Goede basis gezondheidszorg maar wel tegen lagere kosten (door meer preventie, minder bureaucratie en minder medicijnen).
c. Betaalbare en duurzame huisvesting voor iedereen die geen eigen huis kan betalen. Geen betonnen dozen maar bijvoorbeeld wel een tiny woning voor iedereen die dat wil.
d. Basiszorg voor iedereen die dakloos is in Nederland. Dus altijd een dak boven je hoofd, een maaltijd en zorg.
5. Stop de vervuiling en uitputting van onze aarde en stel harde regels op over wat wel en niet mag, op weg naar een circulaire economie.
We kunnen er niet omheen dat we staan voor een enorme opgave. We kunnen niet langer doorgaan onze wateren, lucht, aarde en natuur te vervuilen en uit te putten. Er zullen dus scherpere nationale en internationale regels moeten komen over wat wel en niet mag. En stap voor stap zullen we onze economie ‘groen’ moeten maken. Dat zijn we verplicht aan onszelf maar ook aan de generaties na ons. En dat betekent dat ons leven een beetje anders zal worden. Van wegwerp maatschappij worden we een recycle maatschappij. Het uitgangspunt ‘de vervuiler betaalt’ wordt strikt toegepast. We zullen de echte prijs moeten betalen voor producten. Het is echter van cruciaal belang om deze circulaire transitie in goede dialoog met alle partijen te doen zonder drammen en drama. En daarbij de minst draagkrachtigen goed te beschermen.
6. Zorg als overheid voor een eerlijke economie en geef ondernemers en werknemers zoveel mogelijk de ruimte.
Onze economie is sterk en het enige dat de overheid hoeft te doen is eerlijke spelregels afspreken, zoveel mogelijk ruimte bieden en zélf geen crisissen veroorzaken. Marktmeester zijn en zorgen voor voldoende onderwijs, infrastructuur en investeringen in wetenschap. Laten we opnieuw kijken hoe we het ondernemers, werknemers en verzorgenden gemakkelijker kunnen maken.
7. Stop de belastingontduiking/ontwijking en laat de allerrijksten en grootste bedrijven veel meer meebetalen.
We mogen niet langer toestaan dat de allerrijkste mensen en de grootste bedrijven zo gemakkelijk belasting ontwijken en de facto zo weinig bijdragen. Dat moet anders en wel zo snel mogelijk. Daarnaast dragen banken meer zorg voor zichzelf dan voor burgers. Ons financieel systeem moet op de schop. Ons belastingsysteem kan verregaand worden vereenvoudigd. Inkomstenbelasting moeten worden betaald over alle vormen van inkomsten inclusief vermogensgroei en erfenissen. De BTW kan laag zijn voor producten met een kleine footprint en hoog voor producten met een hoge footprint.
8. Wees ook kritisch op de omvang van de overheid door scherp te kijken wat zij wel/niet moet doen en door lokale samenwerking nog meer te stimuleren.
Ondanks het streven naar een slanke overheid is zij toch te groot en te machtig geworden. We moeten m.i. terug naar een meer bescheiden en sobere overheid die bijvoorbeeld niet meer dan 1/3 deel van het nationaal bruto inkomen voor haar rekening neemt. Mensen moeten weer de mogelijkheid krijgen om zelfstandig te leven zonder teveel overheidsinvloed en zonder te afhankelijk te zijn van grote bedrijven. Vele initiatieven laten inmiddels zien hoe burgers lokaal fantastisch samenwerken.
9. Stel je internationaal niet zo bemoeizuchtig of zelf oorlogszuchtig op, geen president van Europa maar een Europa van slim samenwerkende zelfstandige staten.
Het is prima om andere landen te helpen maar we moeten ook realistisch zijn. Met interventies in het buitenland creëren we haat en langdurige hoge kosten. Massale vluchtelingenstromen kunnen we niet aan. Internationale samenwerking is goed maar we moeten wel zorgen dat we baas blijven in ons eigen land. Geen president van Europa maar een sterk Europa van slim samenwerkende zelfstandige staten. We moeten tevens zorgen dat we voor kritische grondstoffen niet afhankelijk zijn van ondemocratische landen.
10. Probeer niet elk probleem met een wet op te lossen en stel de menselijke maat boven de regel.
Wij verdienen allemaal de ruimte om zoveel mogelijk te gaan en staan waar wij willen en ons eigen leven in te richten. Om dat voor iedereen op een prettige manier mogelijk te maken, hebben we wetten geformuleerd. Dat is goed maar het zijn er wel veel. Te veel, te vergaand, soms echt grensoverschrijdend of niet meer te begrijpen. We moeten daarom veel kritischer worden op nut, noodzaak en werkzaamheid van nieuwe wetten. Ons opnieuw bezinnen op onze grondwet. En van tijd tot tijd grote schoonmaak houden in ons wetboek met ‘de menselijke maat’ als criterium. En de ambtenaar die handhaaft, moet de ruimte en de opdracht krijgen om dat ten alle tijde met menselijke maat te doen. Zo wordt samenleven prettiger en krijgen we weer een overheid waar we in vertrouwen en trots op kunnen zijn.