Hoe bewaar je én herstel je rust en verbinding: thuis, op je werk en in de samenleving?
In een ziekenhuis in Amerika liep ooit een therapiepaard door de gangen.
Het kreeg geen instructies, geen lijst met patiënten. Het liep gewoon.
Soms stapte het een kamer voorbij, soms bleef het staan. Dan boog het zijn hoofd zacht naar iemand toe, soms legde het een warme snuit op een schouder. Het bijzondere: het paard koos feilloos de mensen die troost nodig hadden. Hun ademhaling werd rustiger. Spierspanning zakte. Soms kwamen de tranen en daarna de opluchting. Dit is coregulatie in zijn puurste vorm: twee levende wezens die elkaars toestand beïnvloeden, tot er rust en veiligheid ontstaat.
Regulatie en coregulatie
Regulatie is je eigen zenuwstelsel tot rust brengen. Coregulatie is dat bij een ander doen. Vaak zonder woorden maar enkel door je aanwezigheid, je houding, stem, aanraking of ademhaling. Een rustig zenuwstelsel is van groot belang voor onze gezondheid, om ziekte te voorkomen, relaties te versterken en beter samen te werken.
Onze huisdieren zijn op het gebied van coregulatie vaak natuurtalenten. Ze lezen onze houding, ademhaling en energie, zonder woorden of oordeel, en reageren puur op wat ze voelen. Waar wij stress creëren, brengen zij rust. Mensen die helder weten “ik ben ok, jij bent ok”, doen het ook. Ze stralen veiligheid uit, omdat ze niet direct in oordeel of verdediging schieten.
Waarom is coregulatie zo belangrijk in onze samenleving?
Deregulatie kan gepaard gaan met olveel energieverlies, zowel individueel én binnen de samenleving.
Conflicten ontstaan veelal tussen mensen die gesplitst zijn. Dat is niet perse hun schuld, maar het herkennen van deze patronen is van onschatbare waarde. Wie leert zien wanneer een situatie ontspoort, kan vaak met kleine signalen en rust direct ontzenuwen.
Zelfs professionals met als taak rust te herstellen, zoals politiemensen, kunnen onbedoeld spanning aanwakkeren als ze zich zelf onveilig voelen. Een kogelvrij vest en volle bewapening kan bijvoorbeeld het zenuwstelsel al in vechtstand zetten, nog vóór het eerste contact.
Splitsing: van verbinding naar conflict
Splitsing ontstaat wanneer een trigger een oud (groot of klein) trauma raakt. We reageren dan niet meer vanuit volwassen (congruent) gedrag, maar vanuit een onvolwassen, beschermende reflex. De ander zien we niet meer genuanceerd, maar zwart-wit: jij bent tegen mij of ik ben tegen jou.
Splitsing is besmettelijk: mensen nodigen elkaar er onbewust toe uit. Bijvoorbeeld als iemand op straat je agressief benadert.
- Gesplitste reactie: je slaat direct terug, met woorden of daden, waardoor de escalatie groeit.
- Volwassen reactie: je blijft rustig, stelt grenzen, bewaart je waardigheid.
Door coregulatie kun je conflicten doorbreken. Foor zelf kalm te blijven, kun je de ander uit de escalatie halen.
Praktijk voorbeelden
- Een ouder die rustig blijft en zo een overstuur kind helpt kalmeren in de supermarkt.
- Een familielid dat luistert in plaats van in de tegenaanval te gaan.
- Een manager die in crisistijd helder en kalm blijft, waardoor het team de focus houdt.
- Een politicus die bij onrust in de zaal eerst benoemt wat er leeft, en pas daarna inhoudelijk reageert.
Hoe coregulatie werkt
- Blijf zelf rustig: adem laag, spreek zacht, laat je lichaam ontspannen.
- Stem af op de ander: merk tempo en energie op, en vertraag dan.
- Straal veiligheid uit: voorspelbaar gedrag, geen oordeel, open houding.
- Gebruik ritme: rustige ademhaling, wandelen, of gewoon samen stil zijn.
Mijn ervaring met emotionele (groeps-) processen
Als veranderbegeleider en coach kom ik vaak in situaties waarin emoties hoog oplopen. Ik zie emoties daarbij niet als iets negatiefs, maar als signalen van geraaktheid en betrokkenheid. Achter elke emotie zit een verhaal dat ertoe doet.
In een gespannen situatie luister ik eerst. Ik probeer de emotie niet te sussen of weg te nemen, maar te accepteren. Door rustig aanwezig te blijven, zonder oordeel, voelen mensen zich gehoord. De spanning zakt, het gesprek wordt rustiger, en juist dan kan er geleerd en samengewerkt worden.
En zo kan een leider die kalm en veilig aanwezig is, een zaal vol spanning tot rust brengen. Op grotere schaal kan dit het verschil maken tussen polarisatie en samenwerking.
De kern
Liefdevolle coregulatie is misschien wel ons meest onderschatte medicijn. Het vraagt bewustzijn, aanwezigheid en het vermogen om kalm te blijven juist op momenten die spannend zijn. Wie dit oefent, helpt niet alleen zichzelf, maar draagt bij aan een samenleving waarin we elkaar tot rust brengen in plaats van opjagen.
En misschien is dat de grootste les van het paard in het ziekenhuis: je hoeft niet altijd woorden of oplossingen te hebben. Soms is het alleen nodig dat je blijft staan, aanwezig bent en laat voelen: jij bent veilig.
Bronnen:
Gabor Maté: The Myth of Normal.
Daniel J. Siegel: Interpersonal Neurobiology.
Harvard Health: Co-regulation in children and teens.
UNC FPG Child Development Institute: Co-Regulation Framework.