De inrichting van een crisisorganisatie, de verdeling van taken én welke mensen je op welke plek zet, is van grote invloed op het eindresultaat. Dit goed doen, is een complexe en subtiele taak. Meer kunst dan wetenschap. Hieronder een schets van hoe het we het met Corona anders hadden kunnen aanpakken.
Wie is eigenlijk de nationale corona crisisleider in Nederland? Dat het kabinet eindverantwoordelijk is, staat niet ter discussie en dat het OMT zo goed mogelijk advies geeft op bepaalde onderdelen: prima. Maar om een crisis echt in goede banen te leiden heb je naar mijn ervaring een krachtig, interdisciplinair crisisteam nodig onder leiding van een ervaren crisismanager. Een ’taskforce’ met een brede opdracht.
Zo’n crisismanager (laten we hem of haar de Nationaal Crisis Coördinator noemen) richt een nationaal crisisteam in, bijvoorbeeld met de volgende rolverdeling:
1. Hoofd Feiten & Analyse
2. Hoofd Holistische Strategie
3. Crisismanager Bestrijden Epidemie
4. Crisismanager Zorgen voor goede Zorg
5. Crisismanager Beperken Economische schade
6. Crisismanager Beperken Sociale schade
7. Crisismanager Communicatie & Dialoog
8. Hoofd Afstemming Key Stakeholders
9. Hoofd Financiën & Proportionaliteit
10. Hoofd Tegendenker
Ook de onderliggende teams zijn interdisciplinair ingericht en kijken niet enkel naar de resultaten op korte termijn (blussen van de brand) maar ook naar wat op middellange termijn aan structurele verandering nodig is.
De crisiscoördinator zal met het kabinet afspreken dat de inhoudelijke communicatie zoveel mogelijk onder regie van het crisisteam zal verlopen. In plaats van dat we naar weinig informatieve kamerdebatten en persconferenties kijken, kijken we elke week naar een live dialoog tussen de crisisleiding en haar belangrijkste adviseurs versus gewone burgers, artsen, ondernemers, onafhankelijke deskundigen en tegendenkers.
Zo’n crisisteam neemt de politieke verantwoordelijkheid van het kabinet niet weg maar versterkt die door transparant een aantal scenario’s uit te werken en die voor te leggen aan kabinet (en kamer) ter besluitvorming. Telkens als we iets nieuws leren over de oorzaken en best practice wordt dit transparant gedeeld.
De praktijk in Nederland (en in andere landen) is helaas anders. Het kabinet heeft de crisisleiding zelf ter hand genomen, terwijl zij daar weinig of geen ervaring en expertise van heeft. Mark Rutte en Hugo de Jonge doen hun best en niemand is jaloers op hen maar zij hadden m.i. echt nieuw leiderschap getoond als ze hadden ingezien dat zij niet zélf de aangewezen personen zijn om deze crisis inhoudelijk in goede banen te leiden. Hun rol om de crisis politiek en bestuurlijk in goede banen te leiden is immers al belangrijk en complex genoeg.
Hun leiderschap zou m.i. aan kracht hebben gewonnen als zij een door de wol geverfde generaal buiten dienst of een ex-politicus die zich inmiddels bewezen heeft als CEO van een beursgenoteerde onderneming of een bewezen succesvol oud- topambtenaar hadden aangewezen om de crisis operationeel te leiden. In de praktijk zul je dan waarschijnlijk een trojka vormen met de minister van VWS (of wellicht beter de minister-president) + crisisleider + gezondheidkundig expert (bijv. Directeur RIVM) die samen besluiten voorbereiden voor kabinet en kamer.
Zo is het helaas niet gelopen. Ben overigens benieuwd naar de rol die de verschillende secretaris generaals van de departementen hebben gespeeld rond dit onderwerp (en de SG van VWS in het bijzonder). Voor een iets bredere analyse van de corona aanpak, klik hier.