Over het belang van data voor de energietransitie.
1. De uitdaging van de energietransitie
De energietransitie is niet alleen een technische of economische opgave, maar vooral een complexe maatschappelijke verandering. We willen af van fossiele brandstoffen, toe naar duurzame bronnen, en tegelijkertijd zorgen voor leveringszekerheid, betaalbaarheid én draagvlak. Dit vraagt niet alleen om nieuwe infrastructuren en markten, maar ook om veel slimmere samenwerking en sturing. En daar speelt data een cruciale rol.
2. De rol van data
Goede data maakt het mogelijk om inzicht te krijgen in gebruik, productie, pieken, gedrag en benodigde infrastructuur. Zonder data geen sturing. Zonder sturing geen transitie. Data is daarmee geen bijzaak, maar een fundament onder alle inspanningen die we leveren richting een duurzaam energiesysteem.
3. Waar komt die data vandaan?
De energiedata komt uit verschillende bronnen die onder het ‘afsprakenstelsel’ vallen. Dit zijn o.a.:
- Netbeheerders: beheren data over aansluiting, transport en verbruik.
- Meetverantwoordelijken: leveren meetdata uit slimme meters, bijv. kwartierwaarden.
- Energieleveranciers: leveren administratieve gegevens zoals contractinformatie.
- Systeembeheerders van gesloten netten: bijv. havens, industrieterreinen.
De data wordt verzameld op basis van een zogeheten allocatiepunt: een formele aanduiding van de locatie waar energie geleverd of geproduceerd wordt: een huis, laadpaal of bedrijfspand.
Soorten data en voorbeelden:
- Verbruiksdata: Kwartier- of uurwaarden elektriciteit en gas
- Productiedata: Invoeding zonne-energie van eigen panelen
- Aansluitgegevens: Soort aansluiting, capaciteit, meterstanden
- Contractgegevens: Leverancier, tarieven, looptijd
- Technische data: Slimme meterstatus, kwaliteitsinformatie
De exacte gegevens die gedeeld mogen worden zijn vastgelegd in de Ministeriële Regeling bij de nieuwe Energiewet.
4. Wat wordt er met de data gedaan?
Voor consumenten: Inzicht in verbruik en besparing. Offertes op maat (bijv. voor warmtepomp). Automatische overstapdiensten. Energieadvies via apps of platforms
Voor dienstverleners: Snellere intake (bijv. installateurs die aansluitdata opvragen). Slimme toepassingen zoals load shifting en demand response. Meer maatwerk voor klanten.
Voor het energiesysteem: Beter netbeheer (voorspellen van pieken en knelpunten). Investeringen slimmer plannen. Vraag-aanbodbalans verbeteren.
5. Wat mag niet?
Geen gebruik zonder expliciete toestemming van de data-eigenaar.
Alleen gegevensuitwisseling via een erkende Gegevensuitwisselingsentiteit (GUE).
Commerciële verkoop van data is verboden.
6. Hoe helpt dit de energietransitie?
Data maakt bijvoorbeeld dal/spits-sturing mogelijk: door inzicht in gedrag en vraag kunnen we energie slimmer verdelen en inzetten, zonder altijd te hoeven investeren in meer netcapaciteit. Ook voor flexibiliteitsmarkten is goede, actuele data essentieel. Denk aan de mogelijkheid om huishoudens of bedrijven financieel te belonen voor het verplaatsen van hun verbruik.
7. Wat is de rol van MFF/BAS?
Het afsprakenstelsel MFF/BAS legt de spelregels vast voor:
- Wie welke data mag leveren of gebruiken
- Hoe toestemming geregeld wordt
- Hoe data wordt uitgewisseld (via GUE’s)
- Welke diensten ontwikkeld mogen worden
MFF/BAS speelt dus een centrale rol in het mogelijk maken van innovatieve diensten en samenwerking binnen duidelijke kaders. Het is juridisch verankerd in de nieuwe Energiewet en moet in 2025 operationeel zijn.
8. Positie
Sterk: Breed gedragen afsprakenstelsel. Heldere focus op datatoegang en eigenaarschap. Voorwaarden voor schaalbare diensten.
Risico: Complexiteit voor kleine partijen (o.a. consumenten). Nog beperkte bekendheid buiten beleidskringen. Risico op te trage implementatie.
Kansen: Snellere energietransitie via beter inzicht en regie. Betere samenwerking tussen markt, netbeheer en overheid. Innovatie in diensten met publieke meerwaarde.
9. Uitdaging: gebrek aan overkoepelende regie
De energietransitie wordt momenteel aangestuurd via een lappendeken van gremia, pilots, sectoroverleggen en tijdelijke samenwerkingen. MFF/BAS richt zich specifiek op data, maar lijkt nog verbinding te missen met bredere strategische keuzes.
Wat nodig lijkt is een nationale (of op z’n minst sectorbrede) regie op samenhang en doorwerking, van data naar besluitvorming.
10. Tot slot
De energietransitie kan alleen slagen als de basis op orde is. Data is niet alles, maar zonder data kunnen we niets. Daarom is het belangrijk dat we MFF/BAS niet alleen zien als een technisch afsprakenstelsel, maar als een katalysator voor samenwerking, innovatie en maatschappelijk draagvlak. Als we daarin durven investeren — in techniek én vertrouwen — dan ligt er een fundament dat veel verder reikt dan alleen IT.