Samenvatting: Het OKEE-kompas is ontwikkeld om politieke uitspraken en beleid op een nuchtere manier te beoordelen. Het bevat vier kernprincipes voor goed bestuur:
- Open en eerlijk zijn over de problemen.
- Kundig en wijs in de oplossingen.
- Empathisch en verbindend in de dialoog.
- Eenvoudig en doeltreffend in de uitvoering
Het kompas helpt door meningen en belangen heen te kijken en biedt praktische handvatten voor reflectie en besluitvorming.
Disclaimer:
Het OKEE-kompas is gebaseerd op praktijkervaring en gezond verstand. Hoewel het geen wetenschappelijk model is, biedt het een heldere structuur en praktische handvatten om politieke uitspraken en beleid kritisch te evalueren. Het is bedoeld als hulpmiddel voor reflectie en discussie, niet als absolute meetlat.
1. INLEIDING
Temidden van het gekrakeel van politici en opiniemakers (die meer hun eigen gelijk dan verbinding lijken te zoeken) is het steeds moeilijker om te zien wat echt waar én echt van waarde is. In plaats van helderheid ontstaat verwarring en polarisatie.
Daarom heb ik het ‘OKEE-kompas’ ontwikkeld: een hulpmiddel om uitspraken van politici en opiniemakers én het beleid van bestuurders, rustig en nuchter te beoordelen. Het kompas bevat criteria om te toetsen of leiderschap werkelijk dienstbaar en effectief is en kan mogelijk ook jou helpen om koers te houden midden op de zee van meningen, onderhuidse belangen en beïnvloeding.
Het kompas draait om vier essentiële uitgangspunten die fungeren als de vier windrichtingen voor goed leiderschap:
- Open en eerlijk zijn over de problemen.
- Kundig en wijs in de oplossingen.
- Empathisch en verbindend in de dialoog.
- Eenoudig en doeltreffend in de uitvoering.
2. WAAROM IS EEN KOMPAS NUTTIG?
Ook in Nederland zijn er hardnekkige patronen in politiek en media die het gebruik van een kompas nuttig maken.
De waarheid vertellen: Feiten worden verre van volledig gepresenteerd en soms bewust gekleurd om een bepaalde agenda te dienen.
Eenzijdigheid en framing: Politieke en maatschappelijke discussies bieden vaak slechts één gezichtspunt, zonder ruimte voor wederhoor of nuance.
Kortzichtige oplossingen: Beleid wordt regelmatig gemaakt voor de korte termijn, met weinig aandacht voor praktische haalbaarheid of duurzaamheid.
Het verlies aan menselijke maat: Complexe bureaucratie en rigide regels hebben geleid tot schrijnende situaties, zoals de toeslagenaffaire.
De gevolgen zijn groot:
- Burgers verliezen vertrouwen in politiek en media.
- Tijd en middelen gaan verloren aan strijd en symboolpolitiek.
- Polarisatie neemt toe, terwijl echte problemen onopgelost blijven.
Het OKEE-kompas is een hulpmiddel om deze dynamiek te doorbreken. Door te focussen op openheid, wijsheid, verbinding en eenvoud, kunnen we richting geven aan leiderschap dat vertrouwen herstelt en problemen echt aanpakt.
3. UITLEG VAN HET OKEE-KOMPAS
Elk principe wordt hieronder uitgelegd, samen met praktijkvoorbeelden van wat er goed en fout kan gaan.
3.1 Open en eerlijk over de problemen
Goed leiderschap begint met openheid en eerlijkheid over de situatie. Problemen moeten niet niet groter maar ook niet kleiner worden gemaakt dan ze werkelijk zijn. Feiten horen volledig en objectief gepresenteerd te worden, zonder emotionele inkleuring. De waarheid moet helder en onverbloemd worden gedeeld, ook als deze ongemakkelijk is.
Waarheidsgetrouw: Zijn de feiten correct en volledig?
Onbevooroordeeld: Worden de feiten nuchter gepresenteerd, vanuit een breder (en historisch) perspectief, zonder dramatisering of wensdenken?
Transparant: Worden onzekerheden eerlijk benoemd, en veranderingen van inzicht open gedeeld?
Integer: Is over het geheel gesproken de intentie zichtbaar om zuiver de waarheid te zoeken, zonder verborgen agenda’s, angst of paniekzaaierij?
Voorbeelden:
Een negatief voorbeeld is de misleiding door de VS en het VK over massavernietigingswapens in Irak (2003). Leiders wereldwijd namen dit vrijwel kritiekloos over, met desastreuze gevolgen.
Een positief voorbeeld is Václav Havel tijdens de overgang naar democratie in Tsjecho-Slowakije. Hij sprak openlijk over de uitdagingen voor het land, zonder ze mooier voor te stellen. Zijn eerlijkheid won vertrouwen en gaf het volk een helder beeld van de werkelijkheid.
Quotes:
“Eerlijkheid is het eerste hoofdstuk in het boek der wijsheid.” – Thomas Jefferson
“Iedereen heeft recht op zijn eigen mening, maar niet op zijn eigen feiten.” – Daniel Patrick Moynihan
“Politiek gaat over het stellen van ongemakkelijke vragen en het zoeken naar eerlijke antwoorden.” – Václav Havel
3.2 Kundig en wijs in de oplossingen
Goede leiders bieden oplossingen die gebaseerd zijn op kennis, ervaring en wijsheid. Oplossingen die bijdragen aan vrij, vreedzaam en vruchtbaar samenleven op de lange termijn.
Deskundig: Zijn de oplossingen gebaseerd op gedegen kennis en ervaring?
Evenwichtig: De belangen van verschillende waarden en groepen eerlijk en zorgvuldig afgewogen?
Visionair: Creatieve, toekomstgerichte oplossingen houdbaar op de lange termijn?
Realistisch: Nuchter als het gaat om de consequenties en haalbaarheid en aansluitend bij de maatschappelijke dynamiek?
Voorbeelden:
Een negatief voorbeeld is de drooglegging in de VS (1920-1933). Het beleid, bedoeld om alcoholmisbruik te verminderen, leidde echter tot georganiseerde misdaad en illegale activiteiten door kortzichtigheid en gebrek aan realisme.
Een positief voorbeeld is het Marshallplan (1948), dat niet alleen Europa economisch herstelde na de Tweede Wereldoorlog, maar ook de basis legde voor langdurige stabiliteit en samenwerking.
Quotes:
“Een wijs man zoekt oplossingen; een dwaas zoekt schuldigen.” – Confucius
“Kijk diep in de natuur, en je zult alles beter begrijpen.” – Albert Einstein
“De toekomst behoort aan hen die vandaag vooruitdenken.” – John F. Kennedy
3.3 Empathisch en verbindend in de dialoog
Leiders horen de zorgen van verschillende groepen te begrijpen en serieus te nemen. Dit vereist zowel empathie als de bereidheid om te luisteren en samen te zoeken naar de beste oplossing, zonder polarisatie of het egoïstisch nastreven van eigen belang.
Begrip: wordt naar alle stemmen geluisterd, en voelen mensen zich niet alleen gehoord maar ook echt begrepen?
Dialoog: is er een open maatschappelijke dialoog waarin alle partijen en alle standpunten mogen meedoen?
Consensus: wordt er gezocht naar gezamenlijkheid en oplossingen die door de overgrote meerderheid van de mensen wordt gedragen en die rekening houdt met minderheidsbelangen?
Eigenaarschap: neemt iedereen verantwoordelijkheid voor het proces, de uitkomst en de vervolgstappen?
Voorbeelden:
Een negatief voorbeeld is de genocide in Rwanda (1994). Het ontbreken van dialoog en het uitblijven van serieuze gesprekken leidde tot een immense tragedie.
Een positief voorbeeld is Nelson Mandela tijdens de overgang naar een democratisch Zuid-Afrika. Het proces van Waarheid en Verzoening onder zijn leiding gaf ruimte voor dialoog, bracht tegenstellingen samen en leidde tot de vredige transitie van apartheid naar een inclusieve samenleving.
Quotes:
“Leiderschap gaat niet over het afdwingen van overeenstemming, maar over het cultiveren van begrip.” – Brené Brown
“De bruggen die we bouwen, bepalen de sterkte van onze samenleving.” – Franklin D. Roosevelt
“De ware maatstaf van een samenleving is hoe ze omgaat met de kwetsbaarsten.” – Mahatma Gandhi
3.4 Eenvoudig en doeltreffend in de uitvoering
Zelfs het beste beleid heeft weinig waarde zonder effectieve uitvoering. Leiders zorgen ervoor dat hun plannen begrijpelijk, uitvoerbaar en mensgericht zijn, en gericht op tastbare resultaten.
Bescheiden: is de opstelling dienstbaar, worden de eigen beperkingen erkend en de zelfredzaamheid in de samenleving gestimuleerd?
Eenvoudig: is voor iedereen duidelijk wat wordt bedoeld en is het technisch, organisatorisch en planmatig haalbaar in de praktijk?
Menselijk: wordt er rekening gehouden met de gevolgen voor mensen en in het bijzonder kwetsbare groepen, en word de menselijke maat als hoogste maatstaf gehanteerd?
Effectief: Worden beloften nagekomen en worden de gewenste resultaten behaald?
Voorbeelden:
Een negatief voorbeeld is de toeslagenaffaire (Nederland). Complexe bureaucratie en onmenselijke uitvoering veroorzaakten enorme schade voor gezinnen.
Een positief voorbeeld is Medicare (VS, 1965). Het grootschalige gezondheidszorgprogramma bood miljoenen Amerikanen toegang tot zorg, met een eenvoudige en effectieve structuur.
Quotes:
“Wie niet leeft om te dienen, is niet waard om te leiden.” – Moeder Teresa
“We worden niet beoordeeld op onze woorden, maar op onze daden.” – Eleanor Roosevelt
“In tijden van crisis tonen leiders hun ware gezicht.” – Nelson Mandela
4. HOE GEBRUIK JE HET OKEE-KOMPAS IN DE PRAKTIJK?
Het OKEE-kompas helpt je om politieke uitspraken, beleid en maatschappelijke discussies kritisch te beoordelen. Met een gestructureerde aanpak kun je snel tot de kern komen en constructieve gesprekken voeren. Hier zijn drie manieren om het kompas te gebruiken:
4.1 Beoordeel systematisch
Gebruik de vier kernprincipes om uitspraken of beleid te evalueren:
- Open en eerlijk: Zijn de feiten correct en volledig?
- Kundig en wijs: Zijn de oplossingen realistisch en goed onderbouwd?
- Empathisch en verbindend: Houdt men rekening met verschillende perspectieven?
- Eenvoudig en doeltreffend: Is de uitvoering haalbaar en mensgericht?
Geef desgewenst elk principe een score van 1 tot 10. Dit maakt sterke en zwakke punten zichtbaar en biedt een basis voor discussie.
4.2 Gebruik het in gesprekken
Stel vragen die aansluiten bij de kernprincipes, zoals:
“Zijn alle feiten meegenomen?”
“Hoe haalbaar zijn de voorgestelde oplossingen?”
“Zijn de gevolgen voor kwetsbare groepen voldoende meegenomen?”
Deze vragen helpen om de focus te leggen op inhoud en oplossingen.
4.3 Toets je eigen standpunten
Gebruik het kompas ook voor zelfreflectie. Stel jezelf vragen als:
“Ben ik open en eerlijk in mijn communicatie?‘
“Houd ik voldoende rekening met andere perspectieven?“
“Zijn mijn ideeën praktisch uitvoerbaar?“
Dit maakt het mogelijk om je eigen keuzes en communicatie te verbeteren.
5. CONCLUSIE EN AANBEVELING
Het OKEE-kompas is een hulpmiddel om politieke uitspraken, keuzes en beleid kritisch te beoordelen. Door te focussen op vier kernprincipes – openheid, wijsheid, verbinding en eenvoud – kun je helderheid brengen in een wereld waarin feiten soms worden verdraaid en belangen botsen.
Maar het kompas is meer dan een beoordelingsinstrument. Het nodigt uit tot zelfreflectie en samenwerking. Gebruik het niet alleen om anderen te beoordelen, maar ook om je eigen keuzes en communicatie te toetsen. Stel jezelf de vraag: ben ik open, wijs, verbindend en doeltreffend in wat ik zeg en doe?
Het doel?
Een samenleving waarin leiderschap:
- verbinding zoekt in plaats van polarisatie
- informeert in plaats van manipuleert
- dienstbaar is aan het algemeen belang
Laten we samen werken aan een cultuur waarin we elkaar eerlijk tegemoet treden en vanuit verbinding en met wijsheid voorwaarts gaan.
Quotes:
“Het hoogste doel van leiderschap is het welzijn van allen, niet het gewin van enkelen.” – John Stuart Mill
“De samenleving wordt niet groot door haar rijkdom, maar door haar integriteit.” – Cicero
“De kwaliteit van bestuur weerspiegelt de kwaliteit van onze collectieve wil.” – Nelson Mandela
Wil je weten hoe het OKEE-kompas kan bijdragen aan sterker leiderschap en betrouwbaardere communicatie binnen jouw organisatie? Bel mij op 06-2158 6281 of stuur een bericht.
Bram Voncken
VIMC | Advies
Sterrenbos 51, 3511 ET, Utrecht
© 2007 – 2024 VIMC