We leven in een wereld waarin feiten vaak worden gekleurd en keuzes worden gestuurd door deelbelangen. Dat geldt voor politici, bestuurders, opiniemakers, en soms ook voor onszelf. Hierdoor raken we energie kwijt aan verkeerde prioriteiten, kortzichtig beleid en miscommunicatie, in plaats van echte problemen op te lossen.
De tijd waarin we nu leven vraagt naar mijn mening om leiderschap dat open en eerlijk naar de werkelijkheid durft te kijken. Leiderschap dat, vanuit een gedeeld begrip van de feiten, kundig en wijs richting geeft. Niet polariseert, maar verbindt. Niet verzandt in complexiteit, maar eenvoudig en doeltreffend handelt.
Om orde te scheppen in het rumoer van tegenstrijdige stemmen, heb ik de OKEE-checklist ontwikkeld. Een simpel hulpmiddel om politieke uitspraken, keuzes en beleid te beoordelen op vier essentiële uitgangspunten:
- Open en eerlijk over de problemen.
- Kundig en wijs in de oplossingen.
- Empathisch en verbindend in de dialoog.
- Eenoudig en doeltreffend in de uitvoering.
1. Open en eerlijk over de problemen
De basis van goed leiderschap is openheid en eerlijkheid over de situatie. Problemen niet groter maken dan ze zijn maar zeker ook niet kleiner. Een nuchtere analyse creëert niet alleen vertrouwen en focus op de echte problemen maar voorkomt ook polarisatie.
Waarheidsgetrouw: Kloppen de feiten en zijn ze volledig?
Onbevooroordeeld: Worden de feiten nuchter gepresenteerd, vanuit een breder (en historisch) perspectief, zonder dramatisering of wensdenken?
Transparant: Worden onzekerheden eerlijk benoemd, is er geluisterd naar tegengeluiden en worden veranderingen van inzicht open gedeeld?
Integer: Is over het geheel gesproken de intentie zichtbaar om zuiver de waarheid te zoeken, zonder verborgen agenda’s, angst of paniekzaaierij?
Voorbeelden
Een pijnlijk voorbeeld van het tegendeel waren de leugens van de VS en de UK over massavernietigingswapens in Irak (2003). Politieke leiders wereldwijd namen dit verhaal over zonder het kritisch te onderzoeken, waardoor zij medeverantwoordelijk werden voor de desastreuze gevolgen.
Een positief voorbeeld is Václav Havel tijdens de overgang naar democratie in Tsjecho-Slowakije. Havel sprak openlijk over de uitdagingen die het land te wachten stonden, zonder ze te verdoezelen of mooier voor te stellen. Zijn eerlijkheid won vertrouwen en gaf het volk een helder beeld van de werkelijkheid.
Quotes
“Eerlijkheid is het eerste hoofdstuk in het boek der wijsheid.” – Thomas Jefferson
“Iedereen heeft recht op zijn eigen mening, maar niet op zijn eigen feiten.” – Daniel Patrick Moynihan
“Politiek gaat over het stellen van ongemakkelijke vragen en het zoeken naar eerlijke antwoorden.” – Václav Havel
2. Kundig en wijs in de oplossingen
Vervolgens zijn oplossingen nodig gebaseerd op kennis, kunde en wijsheid. Oplossingen die op de lange termijn bijdragen aan vrij, vreedzaam en vruchtbaar samenleven.
Deskundig: Gebaseerd op gedegen inzichten en ervaring?
Evenwichtig: De belangen van verschillende waarden en groepen eerlijk en zorgvuldig afgewogen?
Visionair: Creatieve, toekomstgerichte oplossingen houdbaar op de lange termijn?
Realistisch: Nuchter als het gaat om de consequenties en haalbaarheid en aansluitend bij de maatschappelijke dynamiek?
Voorbeelden:
Een voorbeeld van falend leiderschap is de drooglegging in de VS (1920-1933). Hoewel bedoeld om alcoholmisbruik te verminderen, leidde het beleid tot georganiseerde misdaad en meer illegale activiteiten, omdat het te kortzichtig en niet realistisch was.
Een positief voorbeeld is het Marshallplan (1948), dat Europa niet alleen economisch herstelde na de Tweede Wereldoorlog, maar ook de basis legde voor langdurige stabiliteit en samenwerking.
Quotes
“Een wijs man zoekt oplossingen; een dwaas zoekt schuldigen.” – Confucius
“Kijk diep in de natuur, en je zult alles beter begrijpen.” – Albert Einstein
“De toekomst behoort aan hen die vandaag vooruitdenken.” – John F. Kennedy
3. Empathisch en verbindend in de dialoog
Gelijk hebben en gelijk krijgen zij twee verschillende dingen. Om tot echte verandering te komen is het nodig open en eerlijk de dialoog met elkaar aan te gaan. Een goed leider zorgt dat mensen zich gehoord voelen, dat weerstand serieus wordt genomen. Het gaat verder dan luisteren: het draait om het creëren van consensus en gedeeld eigenaarschap.
Begrip: wordt naar alle stemmen geluisterd, en voelen mensen zich niet alleen gehoord maar ook echt begrepen?
Dialoog: is er een open maatschappelijke dialoog waarin alle partijen en alle standpunten mogen meedoen?
Consensus: wordt er gezocht naar gezamenlijkheid en oplossingen die door het overgrote merendeel van de mensen wordt gedragen en rekening houdt met minderheidsbelangen.
Kenmerken van het tegenovergestelde: oppervlakkige belangstelling, eenrichting communicatie, achterkamertjes politiek. Leiders die deze weg kiezen, versterken maatschappelijke verdeeldheid en maken samenwerking onmogelijk.
Voorbeelden:
Een pijnlijk voorbeeld van falend leiderschap is het verdrag van Versailles (1919). De uitsluiting van Duitsland en andere landen creëerde een voedingsbodem voor toekomstige conflicten.
Een positief voorbeeld is Nelson Mandela’s leiderschap (1994). Door zijn nadruk op verzoening en zijn vermogen om tegenstellingen te overbruggen, bracht hij Zuid-Afrika samen na de apartheid.
Quotes
“Leiderschap gaat niet over het afdwingen van overeenstemming, maar over het cultiveren van begrip.” – Brené Brown
“De bruggen die we bouwen, bepalen de sterkte van onze samenleving.” – Franklin D. Roosevelt
“De ware maatstaf van een samenleving is hoe ze omgaat met de kwetsbaarsten.” – Mahatma Gandhi
4. Eenvoudig en doeltreffend in de uitvoering
Tot slot komt het aan op de uitvoering van al die mooie plannen en ideeën. De overheid kan niet alles oplossen maar helpt waar mogelijk en doet dat ten alle tijden eenvoudig en dienstbaar. Doeltreffend en met menselijke maat.
Bescheiden: Het erkennen van de eigen beperkingen en het stimuleren van eigen verantwoordelijkheid binnen de samenleving.
Betrouwbaar: afspraak is afspraak.
Dienstbaar: aan het algemeen belang met respect voor minderheidsstandpunten.
Eenvoudig: is
Menselijk: Beleidskeuzes houden rekening met de gevolgen voor mensen, met name kwetsbare groepen en minderheden.
Voorbeelden:
De toeslagenaffaire (Nederland) is een schrijnend voorbeeld van falend beleid. Complexe bureaucratie en onmenselijke uitvoering veroorzaakten enorme schade voor gezinnen.
Een positief voorbeeld is Medicare (VS, 1965). Dit grootschalige gezondheidszorgprogramma bood miljoenen Amerikanen toegang tot zorg, met een eenvoudige en doeltreffende structuur.
Tegenovergesteld: Egocentrisch leiderschap, gericht op persoonlijk gewin of partijbelangen, en besluiten die enkel ten goede komen aan specifieke groepen.In
Inspirerende quotes
“Wie niet leeft om te dienen, is niet waard om te leiden.” – Moeder Teresa
“We worden niet beoordeeld op onze woorden, maar op onze daden.” – Eleanor Roosevelt
“In tijden van crisis tonen leiders hun ware gezicht.” – Nelson Mandela
Afsluiting: een checklist voor iedereen
De OKEE-checklist biedt een helder kompas om politieke uitspraken, keuzes en beleid te beoordelen. Het helpt om kritisch te blijven in een wereld waarin feiten soms worden verdraaid en belangen conflicteren.
De kracht van de checklist ligt in haar brede toepasbaarheid:
1. Voor burgers: Gebruik de checklist om te toetsen of verkiezingsbeloften, beleid of mediaberichten écht eerlijk en betrouwbaar zijn.
2. Voor politici, bestuurders en ondernemers: Reflecteer op hoe jouw besluiten en communicatie voldoen aan de vier pijlers. Ben je open en eerlijk over problemen, kundig en wijs in oplossingen, empathisch in dialoog en doeltreffend in uitvoering?
3. Voor journalisten en media: Analyseer en rapporteer met nuance en focus op deze principes, zodat lezers en kijkers beter geïnformeerd worden.
Het grotere doel?
Een samenleving waarin leiderschap niet polariseert, maar verbindt; niet manipuleert, maar informeert; en altijd dienstbaar is aan het welzijn van iedereen.
“Het hoogste doel van leiderschap is het welzijn van allen, niet het gewin van enkelen.” – John Stuart Mill
“De samenleving wordt niet groot door haar rijkdom, maar door haar integriteit.” – Cicero
“De kwaliteit van bestuur weerspiegelt de kwaliteit van onze collectieve wil.” – Nelson Mandela
Wil je meer weten over hoe de OKEE-checklist kan bijdragen aan sterker leiderschap en betrouwbaardere communicatie? Bel mij gerust op 06-2158 6281 of stuur een bericht.
Bram Voncken
VIMC | Advies
Sterrenbos 51, 3511 ET, Utrecht
© 2007 – 2024 VIMC